-
Basketbol: Saha üzerinde ortaya konan fizik
Basketbol: Saha üzerinde ortaya konan fizik
Basketbolda bilimi ve en gözde hobilerimizden birini oynarken fiziği keşfedin.
Hızlı oynanışı ve skor elde etme heyecanıyla basketbol oyunu, bizleri daima koltuklarımıza kilitler. Sporun sihirli coşkusunu yeterince inceleyemesek de ardında yatan bilime göz atabiliriz. Peki, bilim ve fizik sahada nasıl bir rol oynar?
-
Top
Bir basketbol topunu süren bir oyuncu gördüğünüzde; bu oyuncunun, topun hava basıncını veya topun içerisindeki hava kütlesinin miktarını içgüdüsel olarak nasıl hissettiğini fark edebilirsiniz. Basketbol kurallarından birisi, topun belli bir yüksekliğe zıplamasını sağlamak için kusursuz biçimde şişirilmiş olması gerektiğini ifade eder. Basket topunun basıncı onun zıplama yüksekliği ile orantılı bir ilişkiye sahiptir: ne kadar basınç, o kadar yüksek zıplama.
Üreticilerin, basketbol toplarını kusursuz teknik özelliklere göre test etmesinin sebebi budur. Bir basketbol topu 6 feet yükseklikten ahşap bir zemine bırakıldığında, kurallara uygun bir top yerden sekerek 49-54 inçlik bir yüksekliğe ulaşmalıdır. Böylelikle –ister iç sahada olsun ister ise deplasmanda- bir oyuncu topu eline aldığında ne ile yüzleşeceğini bilmektedir.
-
Top Sürme
Fiziğin en temel konseptlerinden bazıları top sürme sırasında gerçekleşmektedir: kuvvet ve enerji. Aslında top sürme, uygulanmakta olan kuvvetin tekrar ettiği bir eylem dizisinden başka bir şey değildir. Top sürekli olarak zıplamaya devam ettiği için sürekli bir efor gerekmektedir. Bu noktada aktarılmakta olan bir enerji söz konusudur.
Peki bu enerji nereye gitmektedir? Top yerden sekerek tekrar zeminden yükseldiği için, enerji potansiyel enerjiden kinetik enerjiye ve sonra yeniden potansiyel enerjiye dönüşmektedir. Bu süreçte, belli bir miktar enerji de toptan ortaya çıkmaktadır (örneğin ahşap zemine vuran toptan gelen ses diğer bir enerji türüdür).
-
Basket Atma
Bir basket topunu potaya gönderdiğimiz sıradaki vücut mekaniğini dikkate aldığımızda; potaya doğru topu fırlatan basketbolcunun kol kuvveti aklımıza gelecektir. Ancak daha fazlası var. Basket atmaya konu olan kinetik enerjinin transferi ayaklarda başlayarak tüm vücutta devam etmektedir. Bazı oyuncuların, sakat olmasa dahi bileklik veya dizlik giymesinin bir sebebi de budur.
Açı, dönüş, atışı takip etme gibi diğer sayısız varyasyonu da bu işe dahil ettiğinizde, bir son saniye basketinin eşsiz belirsizliğine yol açan bu sihir kombinasyonuna sahip oluyorsunuz.
-
Ayakkabı
Bu oyunun ayakkabıları yıllar boyunca oyunun yetiştiği kültürü temsil ederek ciddi bir tutkuya esin kaynağı oldu. Ancak en temel manada bu sneakers model ayakkabılar oyuncunun performansını arttırmak amacıyla fiziği dikkate alarak tasarlanmaktadır. Bu ayakkabıların lastik tabanları, zeminle temas ettiği için oyuncunun ayaklarındaki momentumu azaltarak sürtünme yaratmaktadır. Ayrıca kaymayı engelleyen yapısı, oyuncunun basket atmak için hızlı biçimde ekseni etrafında dönmesine veya yükselmesine katkı sağlar.
Bu sürtünme ayrıca basketbol sahasında ayakkabıdan gelen o aşina gıcırtıyı açıklamaktadır. Ayakkabının tekrar eden kavrayışını, ardından tıpkı basketbol topu gibi geri sıçrayışını, ve ardından tekrar kavrayışını bir saniyelik sürtünmeler halinde yüksek frekansta duyuyoruz.
Basketbolun bu cazibesini anlamak çok da zor değil. Diğer sporlarda olduğu gibi; oyunun oyuncuları, tarihi, sanatı –ve bilimi- hakkında ne kadar çok şey öğrenirsen oyun o denli sizi kendisine çeker.
-
